سردردهای گردنی چیست؟
سردردهای گردنی (Cervicogenic Headache) نوعی سردرد است که منشاء آن مشکلات ساختاری یا عملکردی در ناحیه گردن است. این سردرد معمولاً ناشی از آسیب یا اختلال در مهره‌های گردنی، دیسک‌های بین مهره‌ای، عضلات، یا مفاصل گردن است و اغلب به صورت درد یک‌طرفه و مداوم تجربه میشود. این درد ممکن است به نواحی سر، شانه، و بازو انتشار یابد و با حرکات خاص گردن یا فشار به ناحیه گردن تشدید شود. علل شایع این نوع سردرد شامل وضعیت نامناسب بدنی، ضربه به گردن (مانند تصادفات)، یا بیماری‌های دژنراتیو گردنی است.
ویژگی‌های خاص سردرد گردنی
سردرد گردنی معمولاً یک‌طرفه است، اگرچه ممکن است به هر دو طرف گسترش یابد. این درد اغلب از گردن یا پایه جمجمه شروع میشود و به سمت نواحی دیگر سر مانند پیشانی، شقیقه‌ها یا پشت چشم‌ها گسترش می‌یابد. نوع درد معمولاً مبهم، تیرکشنده یا فشارنده است و ممکن است با حرکات گردن، وضعیت نامناسب بدن، یا لمس نواحی حساس گردن تشدید شود.
برخلاف میگرن، این نوع سردرد معمولاً با علائم نورولوژیک مانند تهوع یا حساسیت به نور همراه نیست، اما ممکن است با محدودیت حرکتی گردن، سفتی عضلات، یا درد در شانه‌ها و قسمت بالای کمر همراه باشد.
منشأ درد در سردرد گردنی
سردرد گردنی معمولاً به دلیل تحریک یا اختلال در عملکرد ساختارهای گردنی ایجاد میشود. مفاصل فاست در مهره‌های گردنی فوقانی (C2-C3) یکی از شایع‌ترین منابع درد هستند. این مفاصل به دلیل حرکات مکرر و بارهای وارده، مستعد آسیب یا التهاب هستند. همچنین، عضلات گردن، به‌ویژه عضلات ساب‌اکسیپیتال و تراپزیوس فوقانی، می‌توانند به دلیل تنش یا اسپاسم، نقاط ماشه‌ای ایجاد کنند که درد را به نواحی سر ارجاع می‌دهند.
علاوه بر این، اعصاب گردنی (مانند عصب اکسیپیتال بزرگ) ممکن است تحت فشار قرار گیرند یا تحریک شوند و باعث ایجاد درد در پشت سر و شقیقه‌ها شوند. همچنین، دیسک‌های بین‌مهره‌ای در ناحیه گردنی می‌توانند در صورت بیرون‌زدگی یا سائیدگی، با تحریک ریشه‌های عصبی، به این نوع سردرد منجر شوند.
۱. مفاصل فاست گردنی (Cervical Facet Joints)
مفاصل فاست گردنی، به‌ویژه در مهره‌های C2-C3، یکی از شایع‌ترین منابع درد در سردرد گردنی هستند. این مفاصل نقش مهمی در حرکت و پایداری گردن دارند. آسیب، التهاب یا محدودیت حرکتی در این مفاصل میتواند باعث تحریک اعصاب حسی مرتبط شود و درد را به سر منتقل کند. به همین دلیل، درد سردرد گردنی اغلب از گردن شروع شده و به سمت نواحی دیگر سر گسترش می‌یابد.
- ویژگی‌های درد: درد معمولاً یک‌طرفه است و با حرکات خاص گردن (مانند چرخاندن یا خم کردن) تشدید میشود.
- علل: آرتروز، ضربه به گردن، یا حرکات تکراری که باعث ساییدگی مفاصل میشود.
۲. عضلات گردنی و نقاط ماشه‌ای (Trigger Points)
عضلات گردنی، به‌ویژه عضلات ساب‌اکسیپیتال، استرنوکلیدوماستوئید، تراپزیوس فوقانی و لواتور اسکاپولا، می‌توانند به دلیل تنش، اسپاسم یا وجود نقاط ماشه‌ای (Trigger Points) منبع درد باشند. نقاط ماشه‌ای نواحی حساس و دردناکی در عضلات هستند که می‌توانند درد را به نواحی دیگر بدن، از جمله سر، ارجاع دهند.
- ویژگی‌های درد: درد معمولاً تیرکشنده و مبهم است و ممکن است به پشت سر، شقیقه‌ها یا اطراف چشم‌ها انتشار یابد.
- علل: وضعیت نامناسب بدن (مانند نشستن طولانی‌مدت پشت کامپیوتر)، استرس، یا استفاده بیش از حد از عضلات گردن.
۳. دیسک‌های بین‌مهره‌ای گردنی (Cervical Intervertebral Discs)
دیسک‌های بین‌مهره‌ای گردنی که بین مهره‌ها قرار دارند، وظیفه جذب شوک و پایداری ستون فقرات را بر عهده دارند. در صورت آسیب یا فرسایش (مانند بیرون‌زدگی دیسک یا تحلیل دیسک)، این ساختارها می‌توانند باعث تحریک ریشه‌های عصبی شوند و درد به گردن و سر منتقل شود.
- ویژگی‌های درد: درد ممکن است از گردن شروع شده و به پشت سر و شانه‌ها گسترش یابد. در موارد شدید، ممکن است علائم دیگری مانند بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها نیز مشاهده شود.
- علل: سائیدگی دیسک به دلیل افزایش سن، آسیب‌های ناشی از ضربه یا بلند کردن اجسام سنگین.
۴. اعصاب گردنی (Cervical Nerves)
اعصاب گردنی، به‌ویژه عصب اکسیپیتال بزرگ (Greater Occipital Nerve)، می‌توانند در اثر فشار، التهاب یا تحریک، منبع سردرد گردنی باشند. این عصب از مهره‌های C2-C3 منشأ می‌گیرد و به پشت سر و پوست جمجمه انتشار می‌یابد. تحریک این عصب میتواند باعث درد تیرکشنده و حساسیت در پشت سر شود.
- ویژگی‌های درد: درد معمولاً به صورت تیرکشنده یا سوزشی است و ممکن است با لمس ناحیه پشت سر تشدید شود.
- علل: فشردگی عصب به دلیل اسپاسم عضلانی، التهاب، یا آسیب‌دیدگی.
۵. رباط‌ها و ساختارهای حمایتی گردن
رباط‌ها و ساختارهای حمایتی گردن نیز می‌توانند منبع درد باشند. این ساختارها در پایداری و حرکت گردن نقش دارند و در صورت کشیدگی یا آسیب، ممکن است باعث درد شوند.
- ویژگی‌های درد: درد معمولاً به صورت مبهم و مداوم است و با حرکات گردن یا فشار روی ناحیه آسیب‌دیده تشدید میشود.
- علل: آسیب‌های ناشی از حرکات ناگهانی (مانند آسیب شلاقی) یا کشیدگی‌های مکرر.
۶. تأثیر وضعیت نامناسب بدن (Poor Posture)
وضعیت‌های نامناسب بدن، مانند نشستن طولانی‌مدت با گردن خمیده به جلو (مثلاً هنگام استفاده از گوشی موبایل)، می‌توانند فشار زیادی بر ساختارهای گردنی وارد کنند. این فشار باعث ایجاد تنش در عضلات، تحریک مفاصل و اعصاب، و در نهایت سردرد میشود.
- ویژگی‌های درد: درد معمولاً تدریجی شروع میشود و با ادامه وضعیت نامناسب شدت می‌گیرد.
- علل: استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر یا گوشی موبایل، خوابیدن در وضعیت‌های نامناسب.
الگوی درد در سردردهای گردنی (Cervicogenic Headache)
الگوی درد در سردردهای گردنی معمولاً منحصر به فرد است و به منشأ گردنی آن مرتبط میشود. این الگو میتواند به تشخیص افتراقی این نوع سردرد از سایر سردردها (مانند میگرن یا سردرد تنشی) کمک کند.
ویژگی‌های الگوی درد در سردرد گردنی
محل شروع درد:
- درد معمولاً از ناحیه گردن یا پشت سر (ناحیه اکسیپیتال) شروع میشود.
- ممکن است به صورت یک‌طرفه باشد (در یک سمت گردن و سر) یا گاهی به هر دو طرف گسترش یابد.
- منشأ اصلی درد معمولاً مفاصل فاست گردنی، دیسک‌های بین‌مهره‌ای یا عضلات گردن است.
گسترش درد:
درد از گردن به سمت نواحی دیگر سر گسترش می‌یابد، مانند:
- پشت سر و شقیقه‌ها
- پیشانی و ناحیه اطراف چشم‌ها
- در برخی موارد، درد ممکن است به شانه یا بازوها نیز انتشار یابد، به‌ویژه اگر اعصاب گردنی تحت فشار باشند.
نوع درد:
- درد معمولاً به صورت تیرکشنده، مبهم یا فشارنده توصیف میشود.
- ممکن است با سفتی گردن یا احساس خشکی همراه باشد.
- شدت درد میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
عوامل تشدیدکننده:
- حرکات خاص گردن، مانند چرخاندن، خم کردن یا کشیدن گردن.
- وضعیت‌های بدنی نامناسب، مانند نشستن طولانی‌مدت پشت کامپیوتر.
- فشار یا لمس نواحی حساس در گردن (مانند نقاط ماشه‌ای یا مفاصل فاست).
مدت زمان درد:
- سردرد گردنی معمولاً مزمن است و ممکن است به صورت مداوم یا دوره‌ای ظاهر شود.
- مدت زمان درد ممکن است از چند ساعت تا چند روز متغیر باشد.
نقش نقاط ماشه‌ای (Trigger Points) در الگوی درد
نقاط ماشه‌ای در عضلات گردنی (مانند عضلات ساب‌اکسیپیتال، استرنوکلیدوماستوئید و تراپزیوس) می‌توانند درد را به نواحی دورتر، مانند سر و شقیقه‌ها، ارجاع دهند. این ارجاع درد ممکن است باعث شود بیمار درد را به اشتباه به منبع دیگری نسبت دهد.
چرا سردرد گردنی معمولا با سردرد میگرنی اشتباه گرفته میشه؟
سردرد گردنی (Cervicogenic Headache) به دلیل شباهت‌هایش با میگرن اغلب با این نوع سردرد اشتباه گرفته میشود. خیلی از مراجعین کلینیک فیزیوتراپی همگام با گزارش سردرد میگرنی به این مرکز مراجعه میکنن اما پس از معاینه دقیق توسط فیزیوتراپیست، مشخص میشه که این سردرد نه میگرن، بلکه سردردگردنی بوده است. این تشابه میتواند باعث تشخیص نادرست و در نتیجه درمان ناکارآمد شود. در ادامه، دلایل اصلی این اشتباه تشخیصی توضیح داده میشود:
شباهت در محل و نوع درد
- درد یک‌طرفه: هر دو نوع سردرد معمولاً به صورت یک‌طرفه بروز می‌کنند، هرچند سردرد گردنی میتواند به هر دو طرف گسترش یابد.
- گسترش درد: در سردرد گردنی، درد از گردن شروع شده و به پشت سر، شقیقه‌ها، پیشانی یا اطراف چشم‌ها گسترش می‌یابد. این الگو میتواند شبیه به میگرن باشد، جایی که درد معمولاً در شقیقه یا پشت چشم متمرکز است.
- شدت درد: هر دو نوع سردرد می‌توانند شدید و ناتوان‌کننده باشند، که باعث میشود بیماران علائم را مشابه گزارش کنند.
علائم همراه مشابه
در برخی موارد، سردرد گردنی میتواند علائمی مشابه میگرن ایجاد کند، مانند:
- حساسیت به نور و صدا: اگرچه در میگرن شایع‌تر است، اما برخی بیماران با سردرد گردنی نیز ممکن است این علائم را گزارش کنند.
- تهوع: در سردرد گردنی نادر است، اما در موارد شدید ممکن است رخ دهد و باعث شباهت بیشتر به میگرن شود.
محرک‌های مشترک
هر دو نوع سردرد ممکن است توسط عوامل مشابهی تحریک شوند، مانند:
- استرس و تنش‌های روانی.
- وضعیت نامناسب بدن (مثلاً نشستن طولانی‌مدت).
- کم‌خوابی یا خستگی.
پاسخ به درمان‌های غیرتخصصی
برخی از بیماران با سردرد گردنی ممکن است به داروهای مسکن یا شل‌کننده‌های عضلانی که برای میگرن نیز تجویز میشوند، پاسخ دهند. این موضوع میتواند باعث اشتباه در تشخیص شود.
نبود آگاهی کافی درباره سردرد گردنی
سردرد گردنی در مقایسه با میگرن کمتر شناخته شده است. بسیاری از بیماران و حتی برخی از پزشکان ممکن است به‌طور خودکار سردردهای شدید و مزمن را به عنوان میگرن تشخیص دهند، بدون توجه به منشأ گردنی درد.
نحوه تشخیص
تاریخچه پزشکی: شامل شناسایی الگوی درد و محرک‌ها.
معاینه بالینی: ارزیابی دامنه حرکتی گردن و نقاط حساسیت.
تصویربرداری: مانند MRI یا CT برای بررسی آسیب‌های ساختاری.
تشخیص نوع سردرد باید توسط پزشک متخصص و یا فیزیوتراپیست صورت بگیرد. اگر از انواع سردرد رنج میبرید و در اندیشه – شهریار – فردیس و حومه ساکن هستید، کلینیک تخصصی فیزیوتراپی همگام پذیرای حضور شما است.
توضیحات فیزیوتراپیست مزضیه محرابی درباره سردرد های گردنی
درمان سردرد گردنی و مدیریت درد
مدیریت و درمان سردرد گردنی نه تنها نیازمند شناسایی علت اصلی آن است، بلکه شامل ترکیبی از روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی، تمرینات اصلاحی، تکنیک‌های آرام‌سازی، و در مواردی داروهای ضد التهاب می‌باشد. آگاهی از علل، علائم و روش‌های درمان میتواند به افراد کمک کند تا از شدت و تکرار این سردردها بکاهند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. در ادامه، به بررسی راهکارهای موثر برای درمان و مدیریت این نوع سردرد می‌پردازیم.
درمان دارویی
درمان دارویی سردرد گردنی معمولاً شامل مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن، شل‌کننده‌های عضلانی برای کاهش اسپاسم، و در موارد شدیدتر داروهای مسکن یا کورتیکواستروئیدها میشود. این داروها به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند، اما باید با تجویز پزشک مصرف شوند.
درمان فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان سردردهای گردنی است. این روش شامل تمرینات تقویتی و کششی برای عضلات گردن و شانه، اصلاح وضعیت بدن، استفاده از تکنیک‌های دستی، و دستگاه‌های پیشرفته فیزیوتراپی برای کاهش التهاب و بهبود عملکرد عضلات می‌باشد.
طب سوزنی
طب سوزنی از روش‌های طب سنتی است که با تحریک نقاط خاصی در بدن، به کاهش درد و التهاب کمک میکند. این روش میتواند تنش‌های عضلانی گردن را کاهش داده و گردش خون در این ناحیه را بهبود بخشد. مطالعات نشان داده‌اند که طب سوزنی برای بسیاری از بیماران مبتلا به سردرد گردنی مفید است.
تکنیک های آرام سازی و کنترل استرس
استرس و تنش‌های روانی می‌توانند سردرد گردنی را تشدید کنند. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا، تمرینات تنفسی، و روش‌های کاهش استرس مانند مدیریت زمان و کاهش فشارهای روانی می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند. این روش‌ها به کاهش تنش عضلات و بهبود حالت روانی بیمار کمک می‌کنند.
فیزیوتراپی در درمان سردرد های گردنی
فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌های درمان سردردهای گردنی است که بر بهبود عملکرد گردن، کاهش درد، و پیشگیری از عود سردرد تمرکز دارد. این درمان‌ها در کلینیک های فیزیوتراپی تخصصی با استفاده از تمرینات حرکتی، تکنیک‌های دستی، و اصلاح وضعیت بدن انجام میشوند. در ادامه، روش‌های اصلی درمان فیزیوتراپی برای سردردهای گردنی توضیح داده شده‌اند:
ارزیابی اولیه توسط فیزیوتراپیست
- بررسی وضعیت گردن و سر:
ارزیابی دامنه حرکتی گردن، تنش عضلات، و وضعیت بدن. - شناسایی نقاط ماشه‌ای:
بررسی وجود نقاط حساس (Trigger Points) در عضلات گردنی. - تشخیص عوامل تشدیدکننده:
شناسایی وضعیت‌های بدنی یا حرکات خاصی که باعث تشدید سردرد میشوند. - تست های تخصصی:
ارزیابی تخصصی مهره های گردنی و انجام تست های تشخیصی جهت افتراق سردرد گردنی از سایر مشکلات سر و گردن
تمرین درمانی
تمرین درمانی در فیزیوتراپی سردرد های گردنی به چند دسته کلی تقسیم میشوند :
الف) تمرینات تقویتی
تقویت عضلات عمقی گردن (Deep Neck Flexors):
عضلات عمقی گردن در پایداری گردن نقش مهمی دارند. تقویت این عضلات میتواند فشار روی مفاصل و عضلات سطحی را کاهش دهد.
ب) تمرینات کششی
کاهش سفتی عضلات گردنی و بهبود انعطاف‌پذیری:
کشش عضلات ساب‌اکسیپیتال، تراپزیوس فوقانی، و استرنوکلیدوماستوئید برای کاهش تنش و درد.
ج) تمرینات دامنه حرکتی (Range of Motion Exercises)
بهبود دامنه حرکتی مفاصل گردنی از طریق حرکات ملایم گردن، مانند چرخش، خم شدن به جلو و عقب، و حرکات جانبی.
د) تمرینات اصلاحی
آموزش تمریناتی برای بهبود وضعیت سر و گردن -سر روبه جلو (Forward Head Posture)- شانه گرد شده (Rounded Shoulder) – قوز پشتی (Kyphosis)
ه) تمرینات تنفسی
تمرین تنفسی عمیق – دیافراگماتیک و شکمی که به کاهش تنش عضلات کمر و شانه کمک میکند.
تنفس صحیح سبب میشود که عضلات گردن به صورت جبرانی در حین تنفس وارد عمل نشوند، همچنین باعث افزایش اکسیژن رسانی به بافت ها و بهبود جریان خون در گردن میشود؛ به طور کلی میتواند به آرام سازی تنش های عصبی و استرس کمک کند.
تمرینات مختص سردرد گردنی باید فردمحور باشند؛ از انجام حرکات اینترنتی جدا خودداری کنید!
هر فرد با توجه به علت دقیق سردرد، شدت علائم و شرایط بدنی، نیازمند یک برنامه تمرینی خاص و هدفمند است.
تمرینات عمومی که در اینترنت برای سردرد گردنی ارائه میشوند، ممکن است برای همه مناسب نباشند و حتی در برخی موارد به تشدید علائم یا ایجاد آسیب‌های جدید منجر شوند. برای افراد مبتلا به سردرد گردنی، انجام تمرینات تصادفی بدون ارزیابی تخصصی میتواند خطرناک باشد.
توصیه میشود این تمرینات تحت نظر یک متخصص فیزیوتراپی طراحی و اجرا شوند تا حرکات دقیقاً متناسب با نیازها و محدودیت‌های فرد باشد. تمرینات مناسب می‌توانند به تقویت عضلات گردن، بهبود وضعیت بدن و کاهش فشار بر ستون فقرات کمک کنند، در حالی که حرکات نادرست ممکن است منجر به افزایش درد و التهاب شوند.
تکنیک های دستی (Manual Therapy)
تکنیک های دستی در فیزیوتراپی سردرد های گردنی به چند دسته کلی تقسیم میشوند :
الف) ماساژ تخصصی فیزیوتراپی
- این ماساژ توسط فیزیوتراپیست متبحر انجام شده و سبب کاهش تنش عضلات و درمان نقاط ماشه‌ای از طریق ماساژ عمیق و تکنیک‌های رهاسازی عضلانی میشود.
ب) موبیلیزیشن و منیپولیشن مفاصل گردنی
- تکنیک های دستی کهه توسط فیزیوتراپیست آموزش دیده به هدف بازگرداندن تحرک مفاصل گردنی و اصلاح راستای استخوانی انجام شده و به کاهش تحریک عصبی و درد کمک میکند.
ج) کشش گردن (Cervical Traction)
- کشش مکانیکی یا دستی گردن برای کاهش فشار روی مفاصل و دیسک‌های بین‌مهره‌ای.
د) آزاد سازی عضله و فاشیا (Myofascial Release)
- تکنیکی برای کاهش تنش در بافت‌های نرم ، بهبود جریان خون و تسهیل حرکات گردن.
استفاده از مدالیته های الکتروتراپی
اولتراسوند: امواج صوتی با فرکانس بالا به عمق بافت‌ها نفوذ کرده و به کاهش التهاب و بهبود جریان خون کمک می‌کنند.
جریان های تحریک الکتریکی: برای کنترل درد از طریق مسدود کردن سیگنال‌های درد در مسیر عصبی استفاده میشود.
لیزر پرتوان: برای کاهش التهاب و تحریک بازسازی بافت‌ها مفید است.
مگنت: تنظیم تعادل سیستم عصبی، افزایش خونرسانی، کاهش التهاب و اسپاسم عضلات سر و گردن باعث کاهش شدت و تکرار سردرد می شود.
آموزش نحوه اصلاح وضعیت و ارگونومی
الف) اصلاح وضعیت بدن
- آموزش نحوه نشستن، ایستادن، و خوابیدن به شکلی که فشار روی گردن کاهش یابد.
مثال:
- استفاده از بالش‌های ارگونومیک در خواب.
- تنظیم ارتفاع صندلی و صفحه‌نمایش کامپیوتر.
ب) پیشگیری از عادات مضر
- اجتناب از حرکات ناگهانی گردن یا وضعیت‌های بدنی که باعث افزایش تنش عضلات میشوند.
مثال:
- کاهش استفاده از گوشی موبایل در وضعیت خمیده
سوزن خشک (Dry Needling)
سوزن خشک یکی از روش های موثر درمانی در فیزیوتراپی است که با استفاده از سوزن های بسیار نازک و بدون تزریق دارو بر روی نواحی دارای تنش عضلانی و نقاط ماشه ای (Trigger Points) اعمال میشود و به واسطه کاهش اسپاسم عضلات، بهبود گردش خون، تحریک اعصاب و بافت های عمقی میتواند سیستم درد را تعدیل کرده و سبب کاهش درد و التهاب شود.
برنامه پیشگیری و مدیریت بلند مدت
آموزش تمریناتی که بیمار میتواند در خانه برای تقویت عضلات و کاهش درد انجام دهد.
برنامه‌ریزی برای پیشرفت تدریجی تمرینات خانگی که به طور منظم توسط فیزیوتراپیست کنترل میشود.
توصیه به تغییرات سبک زندگی، مانند کاهش وزن اضافی، فعالیت بدنی روزانه، و خواب کافی.
ارزیابی و پیگیری دوره‌ای توسط فیزیوتراپیست برای اطمینان از پیشرفت درمان.
رزرو نوبت در فیزیوتراپی همگام اندیشه
اگر به دنبال یک روش درمانی مؤثر و پیشرفته برای تسکین درد یا بهبود آسیب‌های جسمانی هستید، میتوانید در اولین فرصت به کلینیک فیزیوتراپی همگام مراجعه کنید. برای مشاوره و رزرو نوبت در کلینیک فیزیوتراپی همگام واقع در اندیشه فاز یک، با ما تماس بگیرید و از خدمات حرفه‌ای ما بهره‌مند شوید.
